ΘΟΔΩΡΗ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΚΤΩ ΣΥΝΤΟΜΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ FRIEDRICH HOLDERLIN
Friedrich Hölderlin
8 ΣΥΝΤΟΜΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Απόδοση από τα Γερμανικά
Θοδωρής Δημητρακόπουλος
Ειρηνοδίκης Αθηνών
KΑΛΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ
Μυαλό αν έχεις και καρδιά, φανέρωνε μόνο το ένα,
μαζί θα σε καταδικάσουν, εάν μαζί τα φανερώσεις.
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ
Βαθύ έχω μέσα στην καρδιά μίσος για τύραννους, παπάδες,
μα για το Πνεύμα πιο βαθύ, όταν πορεύεται μαζί τους.
ΠΟΙΗΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ
Μάθε το ! Ο Απόλλων έγινε θεός των δημοσιογράφων
και ιερέας του αυτός που όλα πιστά του τα μεταφέρει.
ΠΡΟΣ ΕΑΥΤΟΝ
Μες στη Ζωή μάθε την Τέχνη, μέσα στην Τέχνη τη Ζωή,
άμα τη μία σωστά κοιτάξεις, σωστά και την άλλη θα τη δεις.
ΣΟΦΟΚΛΗΣ
Πολλοί παλέψαν μάταια την πιο χαρούμενη χαρά να πούνε,
εδώ επιτέλους μου μιλάει, εδώ έξω στο πένθος.
ΣΤΗ ΔΙΟΤΙΜΑ
Όμορφη ύπαρξη ! Ζεις, όπως τα ευαίσθητα λουλούδια το χειμώνα,
στο γερασμένο κόσμο ανθίζεις κλεισμένη, μόνη.
Aγαπώντας αγωνίζεσαι να λιαστείς στο φως της Άνοιξης,
για να ζεσταθείς πάνω της αναζητάς τη νεότητα του Κόσμου.
O ήλιος σου, ο ωραίος χρόνος πέρασε
και στην κρύα νύχτα μόνο τυφώνες μαλώνουν μεταξύ τους.
ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ
Η Ομορφιά ανήκει στα παιδιά,
ίσως είναι η εικόνα του Θεού,
περιουσία της είναι η ειρήνη και η σιωπή,
που αξίζει ακόμα και τον έπαινο των αγγέλων.
ΟΙ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΙ
Θέλαμε να χωρίσουμε, καλό μας φάνηκε και σώφρον,
τώρα λοιπόν γιατί τρομάζουμε, λες κι έχουμε κάνει φόνο ;
Αχ ! Πόσο λίγο μας ξέραμε,
ένας θεός μέσα μας ζούσε.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ο Friedrich Hölderlin γεννήθηκε το 1770 κι έφυγε από αυτόν τον μάταιο κόσμο το 1843 σε ηλικία 73 ετών, γέρος δηλαδή με βάση τα δεδομένα της εποχής του. Πλην όμως οι αριθμοί σπάνια αποτυπώνουν την πραγματικότητα και φανερώνουν τις βαθύτερες ουσίες των ψυχών των ανθρώπων. Βλέπετε από το 1807 ο ποιητής έχασε την επαφή με την πραγματικότητα λόγω σχιζοφρένιας και πέρασε 36 χρόνια φιλοξενούμενος ενός μαραγκού. Κατά τη διάρκεια της ζωής του δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστός και για να είμαστε ακριβείς, για δεκαετίες μετά το θάνατό του βρισκόταν στην αφάνεια. Έπρεπε να φτάσουμε στα χρόνια του μεσοπολέμου, για να τον ανακαλύψουν οι άνθρωποι των γραμμάτων και να ασχοληθούν με το έργο του. Ας δούμε λοιπόν λίγο πιο προσεκτικά, ποιος ήταν ο Hölderlin.
Ο ποιητής γεννήθηκε σε φτωχικό περιβάλλον και σε ηλικία 2 ετών έχασε τον πατέρα του. Μετά από λίγα χρόνια έχασε και τον πατριό του. Η μητέρα του απέμεινε με 3 παιδιά, να παλεύει, για να θρέψει την οικογένειά της και να δει τα σπλάγχνα της να ζουν αξιοπρεπώς. Φυσικά για τους φτωχούς όλων των εποχών η ζωή αποτελεί κατά κανόνα έναν ανήφορο. Γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν χωρίς να τους δώσει κάποιος σημασία. Μερικοί βέβαια καταφέρνουν να γλυτώσουν από τον ανήφορο. Κάποια παιδιά που παίρνουν τα γράμματα εκτιμώνται πάντοτε από το κατεστημένο, που αναγνωρίζει, ότι οι άνθρωποι που δεν τα έχουν βρει όλα έτοιμα φανερώνουν ικανότητες που δύσκολα βρίσκει κάποιος στους καλοζωισμένους αριστοκράτες της κοινωνίας. Έτσι λοιπόν και για τον μικρό Friedrich μέσα στη συννεφιά της ζωής του φάνηκε μια αχτίδα φωτός και η πηγή της δεν μπορούσε να είναι άλλη από την εκκλησία. Η εκκλησία των Διαμαρτυρομένων, πανίσχυρη στα τέλη του 18ου αιώνα, αναζητούσε παιδιά, για να στελεχώσουν τις τάξεις της και ο ποιητής επελέγη ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα φτωχόπαιδα. Παρακολούθησε αρχικά μαθήματα σε μοναστηριακά σχολεία και στην συνέχεια γράφτηκε στο πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν, όπου παρακολούθησε μαθήματα θεολογίας και πήρε μάλιστα το πτυχίο του. Όλα φαίνονταν ιδανικά.
Βέβαια η ζωή επιφυλάσσει εκπλήξεις και μια ιδιοσυγκρασία τόσο ευαίσθητη και ευμετάβλητη, όσο αυτή του ποιητή δεν μπορούσε να βρει ικανοποίηση στην ήρεμη και ενδεχομένως πληκτική ζωή του προτεστάντη ιερέα. Ο Hölderlin δεν εντάχθηκε στους κόλπους της εκκλησίας, προς μεγάλη απογοήτευση της μητέρας του και αποφάσισε να αφοσιωθεί στο μόνο πράγμα που τον γέμιζε πραγματικά, την ποίηση φυσικά !
Στα 23 του χρόνια γνωρίστηκε με τον Σίλλερ, το λογοτεχνικό είδωλό του, ο οποίος τον πήρε υπό την προστασία του και τον βοήθησε στα πρώτα του βήματα. Τα πρώτα έργα του ποιητή φανερώνουν την επιρροή του Σίλλερ, είναι ξεκάθαρα ρομαντικά και καταπιάνονται με τα συνήθη θέματα των εκπροσώπων του Ρομαντισμού των τελών του 18ου αιώνα και των αρχών του 19ου, λατρεία για τη φύση, την ελευθερία, ύμνοι για τη Γαλλική Επανάσταση, αποθέωση του καλλιτέχνη, αναζήτηση ενός απροσδιόριστου ιδανικού κλπ.
Βέβαια απ’ την ποίηση ο άνθρωπος δε ζει. Ο καλλιτέχνης έπρεπε να βρει κάποιον τρόπο, να εξασφαλίζει τον επιούσιο. Από το 1795 ξεκινά να εργάζεται ως οικοδιδάσκαλος, εργασία που θα αποτελέσει το μέσο του βιοπορισμού του για πολλά χρόνια. Και πάλι ο ποιητής βρέθηκε σε μπελάδες. Ενώ εργαζόταν για τον J F Gontard, πλούσιο τραπεζίτη της Φρανκφούρτης, σύναψε δεσμό με τη γυναίκα του, τη Susette, την περίφημη Διοτίμα στον Υπερίωνα. Η σχέση αποκαλύφθηκε και ο Hölderlin διώχτηκε κακήν κακώς.
Από εκεί και πέρα αρχίζει να παίρνει αργά-αργά τον κατήφορο. Παρά ταύτα μέχρι και το 1801 εργάζεται πυρετωδώς και πέραν των ωδών, συγγράφει και αρκετές ελεγείες, όπως η περίφημη ΑΡΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΝΟΣ.
Όμως το μυαλό του, όσο λαμπρό κι αν ήταν κατά καιρούς, είχε μέσα του φωλιασμένη μια θολούρα και μια συννεφιά, που δεν έφευγε, όσο κι αν προσπαθούσε. Το 1802 κι ενώ εργαζόταν ως οικοδιδάσκαλος στο Μπορντώ της Γαλλίας, εγκατέλειψε χωρίς λόγο τη θέση του κι επέστρεψε πεζός στην πατρίδα. Τα επόμενα χρόνια το πνεύμα του καρκινοβατούσε, για να φτάσουμε στο 1807,οπότε και ο ποιητής έκοψε τις γέφυρες με την πραγματικότητα, όπως τουλάχιστον την καταλαβαίνουν οι περισσότεροι και απομονώθηκε στον εαυτό του για τα υπόλοιπα 36 χρόνια που ήταν να ζήσει. Διέμενε στο σπίτι ενός μαραγκού και ουσιαστικά δεν έγραψε κάτι επιπλέον. Σε μια δεκαετία, από 1795 έως και το 1805, συνέθεσε ουσιαστικά το έργο για το οποίο σήμερα είναι γνωστός.
Ο Hölderlin, όπως προαναφέρθηκε, είναι ρομαντικός, λυρικός ποιητής. Μπορεί να γίνεται συχνά λόγος για την ενασχόλησή του με την αρχαία Ελλάδα και την αγάπη του για τους θεούς και τους μυθικούς ήρωες, πλην όμως η ματιά του και η προσέγγισή του είναι ξεκάθαρα ρομαντικές. Στα αρχέτυπα της κλασσικής Ελλάδας ο ποιητής βλέπει το ιδανικό των Μεγάλων Προσωπικοτήτων, που τόσο υμνήθηκαν από τους εκπροσώπους του Ρομαντισμού. Η σκέψη του είναι ηρωική, αριστοκρατική και βαθύτατα θρησκευτική. Για τον Hölderlin, ο Μεγάλος Άντρας, είτε είναι Ποιητής, είτε Στρατηλάτης, είτε Ήρωας, οφείλει να συγκρούεται με όλο τον υπόλοιπο κόσμο, για να πλησιάσει τον Πολικό Αστέρα που τον καθοδηγεί. Κατά πάσα πιθανότητα θα αποτύχει και το πλήθος θα τον καταστρέψει, όμως Εκείνος οφείλει να αγωνίζεται, όσο του επιτρέπουν οι δυνάμεις του. Επί της ουσίας ο ποιητής θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε πρώτης τάξεως ιερέα, αν μπορούσε να συμμορφωθεί με τις τελετουργίες και τα διαδικαστικά της Προτεσταντικής Εκκλησίας που σε τελική ανάλυση δεν είναι τόσο αυστηρές, όσο οι αντίστοιχες των Καθολικών. Ο Υπερίων δεν θυμίζει σε τίποτα ήρωα της Κλασσικής Ελλάδας, γενναίο και λιτό, σκληρό και συμφιλιωμένο με τον κόσμο που τον περιβάλλει. Αντιθέτως είναι γέννημα του καιρού του δημιουργού του, βαθιά θλιμμένος, απογοητευμένος, αναποφάσιστος, σκεπτικιστής και αναλυτικός. Ο ίδιος ο Hölderlin υπήρξε πρακτικά ένα τέκνο της εποχής του, με τα καλά της και τα κακά της. Είναι παρορμητικός, έντιμος, αρχοντικός, με γνήσια συμπάθεια για την ανθρωπότητα, αλλά συνάμα τον ακολουθούν και κάποια από τα γνωστά ελαττώματα των πρώτων ρομαντικών. Πολλές φορές γίνεται ρητορικός, επαναλαμβάνεται, πλατειάζει κατά την προσπάθειά του να αγκαλιάσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του κόσμου που τον περιβάλλει. Η ίδια του η ποίηση είναι ομολογουμένως δύσκολή, αφού εκφράζεται πολύ συχνά με ιδιαίτερα επιτηδευμένο τρόπο και κατά την ταπεινή μου γνώμη, τα καλύτερα έργα του είναι τα ποιήματα μικρής έκτασης. Μερικά από αυτά προσπάθησα να αποδώσω από τα γερμανικά. Ελπίζω να σας αρέσουν και αυτό το κείμενο να σας φανεί χρήσιμο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
