<<1821: ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΝ…>>

Κάποτε η μνήμη μας ταξίδευε στον ελεύθερο χρόνο και στη μοναξιά… Τώρα η ματιά της καρδιάς σπάνια στρέφεται στα ανώτερα. Λίγο ασχολείται με τα ιδανικά. Μέχρι που συμπληρώθηκαν διακόσια χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία. Ήρθε η επέτειος της επανάστασης του 1821. Μια επέτειος που κάποτε δεν της δίναμε και τόσο μεγάλη σημασία. Ήταν ίσως ο φόβος να μη θεωρηθούμε εθνικιστές; Ήταν μήπως ο γνωστός αναστοχασμός, με τον οποίο κρίνουμε τα ιστορικά γεγονότα παραβλέποντας το μεγαλείο τους και προβάλλοντας τα λάθη;

Ήρθαν όμως καιροί που τα όνειρα έλαβαν εκδίκηση, όπως λέει ο ποιητής. Ήρθαν εποχές αδυναμίας των ιδανικών αδελφοσύνης των λαών να δώσουν λύσεις στα σύγχρονα διεθνή προβλήματα. Ήρθαν κίνδυνοι εθνικής ακεραιότητας. Και ξαφνικά παραμερίστηκαν για λίγο οι αδιαμφισβήτητες ανθρωπιστικές ιδεολογίες. Ήρθε στην ψυχή ο στίχος του Ελύτη από το «Άξιον Εστί»: «Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.»

Τότε προέβαλε η ανάγκη άντλησης δύναμης από τις θυσίες των προγόνων, από τους αγώνες τους για την Ελευθερία, από τα παραδείγματά τους για τους νεότερους. Ακόμα και από αυτά τούτα τα λάθη τους! Από τα λάθη, που διδάσκουν περισσότερα από όσα διδάσκουν οι ηρωισμοί. Γιατί διδάσκουν τι πρέπει να αποφεύγουμε…

Ο Έλληνας είναι γεννημένος ήρωας. Και ήρωας μπορεί να γίνει κάποιος ίσως σε μία στιγμή, ή ίσως σε μικρό χρονικό διάστημα και να καταφέρει να κατακτήσει την Ελευθερία του. Όμως το να διατηρήσει, να διασφαλίσει και να κατοχυρώσει την Ελευθερία που κατέκτησε, είναι πολύ δύσκολο. Γιατί χρειάζεται μακροχρόνια επαγρύπνηση, καθημερινό ηρωισμό και αδιάπτωτο ήθος.

«Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία», λέει ο Κάλβος.

Αρετήν και τόλμην… Ο ποιητής προτάσσει την αρετή από την τόλμη. Και ξέρει το γιατί. Διότι προφανώς, αν η τόλμη είναι απαραίτητο να υπάρχει στον λίγο χρόνο που απαιτείται για να κατακτήσει κάποιος με ηρωισμό την Ελευθερία του, η αρετή χρειάζεται να υπάρχει αδιάκοπα σε όσους αιώνες επιθυμεί να την διατηρήσει. Για όσο χρόνο θέλει να κατοχυρώσει την Ελευθερία του. Και αυτό είναι το δυσκολότερο. Γιατί η αρετή απαιτεί διάρκεια. Διότι η ειρήνη είναι πιο δύσκολη από τον πόλεμο. Απαιτεί καθημερινή επαγρύπνηση και διαρκή αγώνα. Ασταμάτητη καθημερινή αντιμετώπιση προβλημάτων, για τα οποία δεν είναι αρκετή μόνο η στιγμιαία επίδειξη τόλμης και ηρωισμού. Χρειάζεται υπομονή, γνώση, προσπάθεια και ήθος… Χρειάζεται αρετή… Διαρκή. Ο ορθώς σκεπτόμενος Έλληνας, συγκρίνοντας το χτες, το σήμερα και τις προοπτικές του αύριο, πέρα και μακριά από μικρότητες, αντιπαλότητες, εμπάθειες ή πολιτικές σκοπιμότητες συμπεραίνει:

Πόσο πλούσιος είναι! Μέσα στη φτώχεια των σκέψεων και των επικρίσεων! Και σήμερα και τότε και πάντα ήταν πλούσιος. Γιατί εκτός από τις αρετές, είχε και έχει οδηγό τα πάθη, τα λάθη, τις θυσίες, τον πόνο… Και πιο πολύ τις μεγάλες νίκες και τους θριάμβους. Και πάλι τα πάθη και τα λάθη μέσα σε αγώνες αμέτρητους… Ατέλειωτη προσπάθεια για την Ελευθερία… Για αυτή που είναι φως. Πολύτιμο! Σαν τη ζωή… Αλλά αυτό το μεγαλείο το παραβλέπει συνήθως και όλο κάτι βρίσκει για να πει πως θέλει να αποκτήσει. Ότι δεν είναι αρκετά όλα αυτά τα άυλα, τα ιδανικά, τα αγαθά που έχει κατακτήσει. Πως θέλει κάτι παραπάνω. Και ίσως σωστά διεκδικεί, γιατί η πρόοδος δεν έχει όρια… Όμως από το βάθος του χρόνου, από μακριά, τον κοιτάζουν, ο Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, Ο Καραϊσκάκης, ο Κανάρης, ο Ανδρούτσος, ο Ρήγας, ο Κοραής, ο Σολωμός, ο Κάλβος και τόσοι αμέτρητοι άλλοι, που έδωσαν τη ζωή τους, ή κατέθεσαν το πνεύμα τους… Για την Ελλάδα. Για τον ίδιο τον Έλληνα. Για να έχει αυτή την Πατρίδα, αυτή την Ελευθερία.

Αλλά αυτός ξεχνιέται στην καθημερινότητά του γκρινιάζοντας πως ό,τι έχει δεν είναι αρκετό. Και δίπλα του, μέσα του, μπροστά του υπάρχει, η Ελευθερία, η Παράδοση, η Ιστορία, η Ελλάδα και τον καλούν. Υπάρχουν όλα αυτά, που είναι ο ίδιος ο Έλληνας… Είναι η ρίζα του. Η πίκρα του. Η ψυχή του. Η αγάπη του. Είναι όλο του το μεγαλείο. Όλη η ομορφιά, που την ξεχνάει! Η ταυτότητά του, που την παραβλέπει! Όλα αυτά που του γνέφουν να κρατάει ψηλά το κεφάλι. Αλλά αυτός συνήθως κοιτάει αλλού… Δεν βλέπει το φως τους, δεν μεθάει από τη δόξα τους. Δεν φωτίζεται από το παράδειγμά τους.

Όμως, αρκεί μονάχα λίγο να κοιτάξει, μόνο λίγο να αναλογιστεί, μόνο ελάχιστα να σκεφτεί και θα γεμίσει Ελπίδα, Αγάπη, Πατρίδα, Ελευθερία, Ελλάδα. Παντοτινή…

Αρκεί μόνο να σταθεί νοερά δίπλα σε όλους αυτούς που τον οδήγησαν, και να αναλογιστεί το αθάνατο μεγαλείο τους. Τότε η ψυχή του θα γιατρευτεί, όταν αισθανθεί, όταν καταλάβει, όταν συνειδητοποιήσει ότι αυτός είναι ο κληρονόμος του πνεύματος και της θυσίας όσων αγωνίστηκαν. Τότε μόνο θα δει και θα θαυμάσει πόσο ασήμαντες είναι οι μικρότητες και πώς φεύγουν και χάνονται μπρος στη μεγαλοσύνη της θυσίας για την Ελευθερία που του χάρισαν, μπρος στο χρέος του να τη διαφυλάξει και να τη διατηρήσει ακέραιη. Να την κατοχυρώσει με την αρετή του, με το ήθος του, με τη σεμνότητα, με την ομόνοια. Με την αγάπη του.

Ας σκεφτεί λοιπόν και ας αναρωτηθεί:

Είναι δυνατόν να υπάρχει τόσος πλούτος μέσα του, γύρω του σε αυτή τη χώρα, και να μην προσέχει, να μη βλέπει, να μη ζει τίποτα από όλο αυτό το θαύμα, που λέγεται Ελληνική Ιστορία, Ηρωική θυσία, Πνευματική Κληρονομιά, Ελληνική Γλώσσα, Θρησκευτική Παράδοση; Από αυτό το θαύμα που λέγεται ΕΛΛΑΔΑ;

Ο Σεφέρης… Ο Ελύτης… Τόσοι πνευματικοί οδηγοί. Τόσο πνεύμα, τόσο φως… Και αυτός είναι δυνατόν να επιμένει στο ημίφως, αν όχι στο σκοτάδι το ηθελημένο και να παλεύει με τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες των μικρών και των ασήμαντων καθημερινών…

Ως πότε άραγε;

Πότε επιτέλους θα αποτινάξει τον κάθε ζυγό της εσωστρέφειας και θα κοιτάξει ψηλά στον ουρανό το πνεύμα της ΕΛΛΑΔΑΣ; Πότε επιτέλους θα φωτιστεί από το αληθινό φως της;

Πότε θα ακούσει το στίχο του Σεφέρη, και θα δει μέσα του:

“Τις αμυγδαλιές να ανθίζουν. Τα μάρμαρα να λάμπουν στον ήλιο. Τη θάλασσα να κυματίζει;”

Πότε θα σηκωθεί <<ακόμα λίγο ψηλότερα>>, όπως τον δίδαξε το 1821;

ΑΘΗΝΑ (Πολυχώρος “ΑΙΤΙΟΝ” 18-12-2021)

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ

ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΗΣ ε. τ., ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΟΠΟΙΟΣ.